Hearts Of Iron serisi oyunlar genellikle II. Dünya Savaşı'nın kaotik atmosferinde geçer. Son seride Hearts Of Iron IV, 1936 ve 1939 olmak üzere iki ayrı dönemde başlayabilirsiniz oyuna. Hitler olabilir ya da Stalin'i tercih edebilir veya Türkiye olabilirsiniz. Oyunun gerçekçilik noktasında "national focus" özelliğiyle yönlendirme seçeneğine sahipsiniz zaten savaş öncesi dünya kamplara bölünmüş durumda ve İtalya, Almanya ve Japonya saldırgan tavırlarıyla dikkat çekiyor. Sovyetleri seçip bir çeşit dünyaya sosyalist bir nizam getirmek, hak ve eşitlik getirme umuduyla yola koyulduğunuzda korumanız gereken geniş bir coğrafyayla karşılaşıyorsunuz. Teknoloji seviyesi iyi olmadığı gibi içerde de sorunlar var Stalin'in Troçki problemi var mesela. Bilindiği üzere ikisi arasında çekişmede Troçki kaçmak zorunda kalmıştı. Ama kendi giderken taraftarları hala duruyor.Dolayısıyla her an bir iç savaş çıkabilecek bir ülkeyi yönetiyorsunuz. Üstelik Uzakdoğu'da Japonlar sınır boyunca sizi rahatsız ederken İspanya'da iç savaş patlak veriyor. Ne yapacaksınız öncelikle karar vereceğiniz şey "müdahaleci" politikalar uygulanıp uygulamayacağız Almanlar Stukalarla bombalarken yeni silahlarını denerken İtalyanlar da aynı şekilde oturup eli kolu bağlı bekleyecek misiniz? Sovyetlere dair eleştirilerden biridir bu İspanya davasını satması Stalin oturup beklemişti ve her şey kaybedilince de dostlar alışverişte görsün hesabı yardım göndermişti. Benim kanaatim bu kadar geniş coğrafyadaki bir ülkenin pasif davranamacağı yönünde ve ikinci strateji de rakipleri onlarla savaşmadan mağlup etmek yönünde. Almanya tehdit mi size zorluk çektirebilir mi? Evet öyleyse onun rakiplerini destekleyin.
Kissinger'da zaten "Diplomasi" kitabında bunları ögütler. Kissinger'a sormuşlar Irak-İran savalını kim kazansın o da demiş "hiçkimse" gerçekten de bazen rakiplerin yorulması ya da bir tarafın kazanması sizin aleyhinize etki doğuracaktır. Ama oyundaki gerçekçiliğin bir etkisi olarak Hitler Almanyası ile teknolojik işbirliği de yapılıyor. Normalde iki zıt ideolojinin işbirliği gerçekten rahatsız edici ama muhtemelen Stalin, Almanlardan kırkuyordu ve Alman ihtirasını dengelemek için böyle bir şeye başvurdu. Evet dediğimiz gibi Sovyetleri seçecekseniz iç savaşa hazırlıklı olun ve dış gelişmelere de zayıf tarafı tutarak cevap verin. Oyunda başka ülkedeki muadil partiler lehine de etkide bulunabilirsiniz. Mesela, Sovyetler Türkiye'de olunan TKP'yi destekleyebilir. Hatta belli bir süre sonra Sosyalist bir darbe yaptırabilirsiniz elbette zaman ve politik güçle alakalı bir şey tek sıkıntılı olan zayıf ülkelerin de bunu yapabilmesi. Örneğin Peru'de Sosyalist bir ülke yönetimi işbaşında Türkiye'deki TKP lehine etkide bulunabiliyor bu gerçekçiliğe aykırı durum. Japonları dizginlemek için en etkili formül sınıra asker yığmak ve bunları niteliğini tankını topunu artırmak ve hava kuvvetlerini de ihmal etmemek. Ayrıca teçhizat yardımı İspanya ve Çin kesinlikle unutulmamalı gerekirse "convoy" yardımı yapın da teçhizatlar daha kolay ulaşsın. Eğer Çin ordusunu yeterince donatırsanız Japon savaşı uzar ve Japonlar da size saldıramaz. Benzer şekilde Mao yönetimindeki Çin'e de hem gönüllü birliklerle hem teçhizatla yardım etmeniz. Sonuçta Japonların gücünü dengelemelisiniz.İngiltere'yi seçtiğimde ise dikkatimi çeken bir durum daha Çekoslavakya işgal edilirken savaşa girme imkanı olduğu yani savaş çok önce başlayabilirdi. İngiltere sömürgelerini ticaret yollarını korumakla meşgul Almanları dizginlemek mevcut durumda yani national focusları tamamlayarak mümkün değil en gerçekçi formül, bağımsızlık garantileri vermek ve ittifakları güçlendirmek. Kanımca oyundaki en sıkıntılı ülke Fransa koruması gerekn Kuzey Afrika'dan başlayan çok fazla toprak var ve bunlar İtalya'nın yanı başında burada da bir ihtimal oyun başlangıcında Etiyopya savaşında Etiyopya lehine etkide bulunabilirsiniz. İtalyanları burada biraz oyalayabilirsiniz. Bir deneme yapılabilir bu yönde.
Siyasi stratejilerin yanında oyunda askeri stratejiler ordunun eğitimi, savaş taktikleri de belirleyiciliğini nasıl çözemedim ama insanı heyecanlandırıyor. Mesela Almanya'da denizaltılar için tanklar için çoğunlukla duyduğumuz taktik organizasyonlar var. Ama oyunun zemini politik hamlelerden oluşuyor. İyi bir sanayi altyapısı da askeri üretimi artırıp teknolojiyi geliştirmek de çok önemli bir aşama. Türkiye'ye gelirsek zayıf bir ülke o dönemde teknolojisi de oldukça geri. Türkiye'nin tarafsız kalmasının ne kadar isabetli olduğunu görüyorsunuz. Ancak bir çılgınlık yapacaksanız "Alamana yasla" kuralını en azından 1941'e kadar uygulamanız Irak'ı en azından onların desteğiyle alabilirsiniz ama sonra savaş başlayınca Alman ve İtalyan gönüllü birlikleri gidiyorlar eğer iyi bir ordunuz yoksa işiniz zor. Ama dediğim gibi her saldırgan tavır geleceği düşünerek atılmalı. Gerçekte de muhtemelen Almanya, Sovyetleri safdışı edebilseydi İsveç ve Türkiye savaşa girebilirdi. Yine Rommel'in Mısır üzerinden Suriye'ye Türkiye sınırına gelerek savaşa sokmaya çalışacağı biliniyor. Öyleyse oyunda Türkiye'yi seçmek hileyle Osmanlı olmaya çalışmayacaksanız pek mantıklı değil.
Kissinger'da zaten "Diplomasi" kitabında bunları ögütler. Kissinger'a sormuşlar Irak-İran savalını kim kazansın o da demiş "hiçkimse" gerçekten de bazen rakiplerin yorulması ya da bir tarafın kazanması sizin aleyhinize etki doğuracaktır. Ama oyundaki gerçekçiliğin bir etkisi olarak Hitler Almanyası ile teknolojik işbirliği de yapılıyor. Normalde iki zıt ideolojinin işbirliği gerçekten rahatsız edici ama muhtemelen Stalin, Almanlardan kırkuyordu ve Alman ihtirasını dengelemek için böyle bir şeye başvurdu. Evet dediğimiz gibi Sovyetleri seçecekseniz iç savaşa hazırlıklı olun ve dış gelişmelere de zayıf tarafı tutarak cevap verin. Oyunda başka ülkedeki muadil partiler lehine de etkide bulunabilirsiniz. Mesela, Sovyetler Türkiye'de olunan TKP'yi destekleyebilir. Hatta belli bir süre sonra Sosyalist bir darbe yaptırabilirsiniz elbette zaman ve politik güçle alakalı bir şey tek sıkıntılı olan zayıf ülkelerin de bunu yapabilmesi. Örneğin Peru'de Sosyalist bir ülke yönetimi işbaşında Türkiye'deki TKP lehine etkide bulunabiliyor bu gerçekçiliğe aykırı durum. Japonları dizginlemek için en etkili formül sınıra asker yığmak ve bunları niteliğini tankını topunu artırmak ve hava kuvvetlerini de ihmal etmemek. Ayrıca teçhizat yardımı İspanya ve Çin kesinlikle unutulmamalı gerekirse "convoy" yardımı yapın da teçhizatlar daha kolay ulaşsın. Eğer Çin ordusunu yeterince donatırsanız Japon savaşı uzar ve Japonlar da size saldıramaz. Benzer şekilde Mao yönetimindeki Çin'e de hem gönüllü birliklerle hem teçhizatla yardım etmeniz. Sonuçta Japonların gücünü dengelemelisiniz.İngiltere'yi seçtiğimde ise dikkatimi çeken bir durum daha Çekoslavakya işgal edilirken savaşa girme imkanı olduğu yani savaş çok önce başlayabilirdi. İngiltere sömürgelerini ticaret yollarını korumakla meşgul Almanları dizginlemek mevcut durumda yani national focusları tamamlayarak mümkün değil en gerçekçi formül, bağımsızlık garantileri vermek ve ittifakları güçlendirmek. Kanımca oyundaki en sıkıntılı ülke Fransa koruması gerekn Kuzey Afrika'dan başlayan çok fazla toprak var ve bunlar İtalya'nın yanı başında burada da bir ihtimal oyun başlangıcında Etiyopya savaşında Etiyopya lehine etkide bulunabilirsiniz. İtalyanları burada biraz oyalayabilirsiniz. Bir deneme yapılabilir bu yönde.
